تحلیل نقش کانال های دیرینه رودخانه جاجرود در مکان گزینی محوطه باستانی چالتاسیان در دشت ورامین

ویژگی های محیط طبیعی، مهمترین عامل در جهت شکل گیری سکونت گاه های انسانی خصوصاً در ادوار باستانی می باشد و بهترین راه درجهت پی بردن به ویژگی های طبیعی سکونت گاه های باستانی در زمان برپایی آنها، بررسی های زمین باستان شناسی است. هدف از این پژوهش، بررسی نقش عوامل محیطی در مکان گزینی تپه باستانی چالتاسیان بوده است. این تپه باستانی، در دشت ورامین و در قسمت-های میانی مخروط افکنه جاجرود، واقع شده است. اطلاعات مورد نیاز جهت این پژوهش، از طریق مطالعات کتابخانه ای (منابع نوشتاری و تصویری) و میدانی (بازدید میدانی، حفر ترانشه، برداشت نمونه رسوب) به دست آمد. همچنین، روش های آزمایشگاهی از جمله تشخیص رنگ رسوب با استفاده از جدول رنگ مانسل، آزمایش غربال الکترونیکی، پیپت متحرک و کلسیمتری در جهت بررسی نمونه رسوب های مورد مطالعه، انجام پذیرفت. شواهد ژئومورفولوژیک محوطه باستانی چالتاسیان و حفر ترانشه و در نهایت، آزمایش نمونه رسوب های برداشت شده، نمایان کرد که این محوطه باستانی، در کنار یکی از کانال های دیرینه رودخانه جاجرود قرار گرفته بوده است. به علاوه اینکه بافت و ویژگی-های رسوبی تپه باستانی و رودخانه دیرینه بسیار شبیه هم بوده اند و این امر نشان دهنده این است که رسوبات دشت سیلابی، منبع تأمین مصالح ساکنان باستانی منطقه بوده است.   abstract characteristics of the natural environment is the most important factor for the formation of human settlements, especially in the ancient eras and geoarchaeological surveys are the efficient way to discover the environmental features of ancient settlements at the time of their establishment. the purpose of this study was to evaluate the role of paleo channels of jajroud river in the site selecting of chaltasian ancient enclosure in varamin plain. varamin plain is situated in the south eastern corner of tehran on the alluvial sediments of jajroud river and chaltasian ancient enclosure is a prehistoric settlement located on the central parts of jajrour alluvial fan. information needed for this research obtained through a library studies (text and image resources) and field (field visit, trenching and sampling). two trenches on the paleo channel and the ancient mound were excavated and 18 samples from paleo channel and 22 samples from ancient mounds were determined. then, laboratory methods, including mansel color recognition method, electronic screening, portable pipette and calcimetry were performed in order to analysis the sediments. geomorphological evidences of chaltasian site and trenching and examination of samples showed that this site was located by the one of the jajrood river’s paleo channel. in addition, the texture and sedimentary features of the chaltasian mound and the paleo channel were resembled and this reflect the ancient people, provided their materials from deposits of alluvial plains.   keywords : varamin plain, sedimentology, geoarchaeology, ancient channels, chaltasian ancient enclosure,